In sommige gevallen kan de urine of stoelgang niet (meer) op een natuurlijke manier het lichaam verlaten. In dit geval kan een tijdelijke of definitieve stoma worden aangelegd. Het VC thuisverplegingsteam kan stomadragers op verschillende manieren ondersteunen, van het adviseren van het juiste stomamateriaal tot de dagelijkse verzorging van de stoma.

Wat is een stoma?

Een stoma is een uitgang of opening die kunstmatig wordt aangelegd wanneer urine of ontlasting niet meer via de normale weg kan worden uitgescheiden. Er wordt chirurgisch een verbinding gemaakt tussen het orgaan en de buikwand.

De stoma heeft geen sluitspier waardoor de urine of ontlasting niet kan worden opgehouden. Het kan voortdurend naar buitenkomen waardoor er op de opening een opvangsysteem wordt gekleefd zodat de urine of ontlasting het lichaam kan verlaten en worden opgevangen.

Een stoma wordt vaak tijdelijk aangelegd, bijvoorbeeld na een operatie om een deel van de darm rust te geven. Nadien wordt de stoma terug weggehaald.

In sommige gevallen is een stoma definitief, als de ernst van de ziekte het niet mogelijk maakt om zonder stoma verder te gaan, bijvoorbeeld wanneer de blaas is verwijderd of als de kringspier van de anus niet meer functioneert. Het kan ook de keuze van de stomadrager zelf zijn, of als de conditie van de zorgvrager het niet toelaat om opnieuw te worden geopereerd.

Welke soorten stoma zijn er?

1. Een urostoma of urinestoma wordt aangelegd wanneer de urine het lichaam niet meer op een natuurlijke manier kan verlaten, bijvoorbeeld wanneer de blaas is weggehaald of minder werkt. De stoma is gemaakt van een stukje dunne darm waardoor er een verbinding tussen de blaas en de buikwand wordt gecreëerd.

Indicaties voor een urostoma zijn:

• Aangeboren afwijkingen
• Neurologische aandoeningen
• Fistel
• Door een medische behandeling
• Intersistiële cystitis
• Tumoren
• Schrompelblaas
• Trauma
• Incontinentie

2. Een ileostoma of dunnedarmstoma wordt aangelegd wanneer de stoelgang het lichaam niet meer via de natuurlijke weg kan verlaten omdat er een stuk van de dunne of dikke darm is weggehaald. Vaak wordt de ileostoma gemaakt van de laatste lis van de dunne darm.

Indicaties voor een ileostoma zijn:

• Tumoren
• Ziekte van Crohn
• Colitis ulcerosa
• Neurologische aandoeningen
• Fistel
• Necrose
• Diverticulitis
• Perianalae problemen
• Slow transit problematiek
• Trauma
• Door een medische behandeling
• Familiaire adenomateuze polyposis

3. Een colostoma of dikkedarmstoma wordt aangelegd wanneer een deel van de dikke darm is weggehaald en de stoelgang het lichaam niet meer op een natuurlijke manier kan verlaten.

Indicaties voor een colostoma zijn:

• Tumoren
• Neurologische aandoeningen
• Ziekte van Crohn
• Colitis ulcerose
• Aangeboren afwijkingen
• Fistels
• Bescherming van een anstomose
• Incontinentie
• Door een behandeling
• Obstipatie
• Obstructie
• Door complicatie tijdens operatie
• Ischemische darm
• Diverticulitis
• Perianale problemen
• Trauma

Welke soorten stomamaterialen zijn er?

Stomamateriaal bestaat uit een huidplaat en een stomazakje. De huidplaat is een klevende plak die op de huid wordt gekleefd en het stomazakje is het opvangzakje voor de urine of ontlasting.

Stomamaterialen komen voor in twee types systemen:

• Bij een 1-delig systeem zit de huidplaat en het opvangzakje aan elkaar vast.
• Bij een 2-delig systeem kan het stomazakje van de huidplaat worden losgemaakt. Dit heeft als voordeel dat het stomazakje telkens kan worden vervangen en de huidplaat blijft zitten. Hierdoor hoeft de huidplaat niet zo frequent als bij een 1-delig systeem te worden vervangen, wat de kans op huidirritaties verkleint.

Hoe kies je het juiste stomamateriaal?

Het is belangrijk dat de zorgvrager het stomamateriaal draagt dat het best bij hem/haar past: dat comfortabel zit, makkelijk te verzorgen is, zo weinig mogelijk geuren en geluiden veroorzaakt en lekkages vermijdt.

Onderstaande zaken beïnvloeden de keuze van het juiste stomamateriaal:

• Is de huid rondom de stoma vlak of vertoont de huid plooien en of kuilen? De plaat moet namelijk goed kunnen aansluiten op de huid.
• Is er sprake van een kwetsbare of gekwetste huid?
• Gebruik je corticosteroïden of is er een chemobehandeling lopende?
• Is er sprake van verminderde handfunctie? Verminderd zicht? Of is er een probleem met zelfzorg? Wat kan je als zorgvrager zelf?
• Wat is de voorkeur van de zorgvrager?

Wat kunnen wij doen?

Wij kunnen verschillende aspecten van de stomazorg opnemen:

• Verzorging van een niet geheelde stoma, inclusief opvolging van de genezing en mogelijke irritaties/complicaties.
• Verzorging van een geheelde stoma:
  • Verwisselen van het stomazakje (één of meerdere keren per dag).
  • Reinigen van de huid en de stoma.
  • Het vernieuwen van de huidplaat (de frequentie is afhankelijk van het gebruikte systeem).
  • Aanbrengen van hulpmiddelen die de huid beschermen of ontlasten (beschermende pasta, aandrukring, barrièrecrème, gordel, nachtzakken, ileogeltabletten…).
• Irrigeren van een colostoma, mits toestemming van de behandelende arts. Hierbij wordt water in de darm gebracht en worden de darmen schoongespoeld. Hierdoor wordt er 24 tot 48 uur lang geen ontlasting geproduceerd.
• Ondersteuning bij de keuze van het juiste stomamateriaal. Bij VC Thuisverpleging werken we nauw samen met Stomacare Belgium. Dat betekent dat we bij een nieuwe stomazorg overleggen met de stomaverpleegkundige van Stomacare over welk materiaal we best gebruiken. De stomaverpleegkundige komt ook langs in de eerste week en is telkens bereid tot overleg of controlebezoeken.